صنعت آلومینیوم در ایران | وضعیت و گستردگی آن | موجان

صنعت آلومینیوم در ایران صنعتی استراتژیک و مهم است. دومین فلز جهان، با ویژگی ها و کاربردهای متنوعش سهم عمده ای در اقتصاد و تجارت جهان و ایران دارد. این ماده، مهمترین فلز بازیافتی است. سالانه 45 میلیون تن از آن در جهان تولید می شود که یک سومش از بازیافت است. گستردگی صنعت آلومینیوم  موجب ایجاد شغل برای بیشتر از یک میلیون نفر در ایران و جهان شده است.

برای این که بیشتر با وضعیت صنعت آلومینیوم در ایران آشنا شویم، در این مقاله از موجان (تولیدکننده پودر آلومینیوم) نگاهی به جایگاه و وضعیت آن می‌اندازیم. لازم است به نحوه تولید آلومینیوم و تاریخچه آن هم توجه داشته باشیم. در انتها به گستردگی محصولات و تولیدات این صنعت می پردازیم.

اهمیت صنعت آلومینیوم در ایران

آلومینیوم از فلزات اساسی غیرآهنی، بسیار سبک و مستحکم است. قابلیت شکل پذیری، انعطاف، رسانایی عالی و خاصیت ضد زنگ ویژگیهای ایده آل این آلیاژ است. این فلز چکش‌خوار در صنایع مختلف همچون خودروسازی، صنعت ساختمان، نظامی و هوا فضا بسیار پرمصرف است.

کشور ما به دلیل دسترسی به ذخایر گازی و انرژی جایگاهی مناسب برای سرمایه گذاری در صنعت آلومینیوم ایران دارد. ارزش افزوده این فلز 5 برابر فولاد است؛ ارزآوری آن از صادرات افزایش یافته و تعداد زیادی شغل ایجاد کرده است. به همین دلیل در برنامه های توسعه از اهمیت بسیاری برخوردار است.

تاریخچه صنعت آلومینیوم در ایران

فقط بیش از یک سده از تولید آلومینیوم گذشته است. کشف این فلز جوان به 1886 برمی‌گردد. اولین شرکت آلومینیوم در آمریکا 20سال بعد تاسیس شد. اولین شرکت تولیدی آلومینیوم در ایران شرکت ایرالکو است. در سال 1346 با مشارکت پاکستان و آمریکا تاسیس شد و در 1351 به بهره برداری رسید.

در 1370 دو خط تولیدی آن به 5 خط ارتقاء یافت. 3 فاز تولیدی دیگر در دهه 80 به بهره‌برداری رسید و دو خط اولیه از کار تولید خارج شد. در سالهای بعد با تأسیس دیگر شرکتها و کارخانه‌ها شاهد افزایش ظرفیت تولید آلومینیوم و توسعه این صنعت هستیم.

وضعیت صنعت آلومینیوم در ایران

طبق آخرین وضعیت، صنعت آلومینیوم در ایران با 3 کارخانه تولیدی در جایگاه هجدهم جهان از نظر ظرفیت تولید آلومینیوم قرار دارد. شرکتهای متعددی در چرخه تولید بالادستی تا پایین دستی مشغول فعالیتند.

شرکتهای فعال در تولید آلومینیوم اولیه (بالادستی):

1. شرکت ایرالکو یا آلومینیوم ایران در مرکزی
2. شرکت سالکو مجتمع آلومینیوم جنوب
3. شرکت المهدی هرمزال در هرمزگان

واحدهایی که در مرحله تولید پایین دستی صنعت آلومینیوم در ایران مشغول فعالیتند:

• آلومینیوم پارس در مرکزی
• گروه کارخانه‌های نورد آلومینیوم در مرکزی
• آلومینیوم هزار در کرمان
• آلوم تک و آلومراد در قزوین
• پارس آلومان کار در قزوین

طرحهای در حال اجرا در زنجیره تأمین صنعت آلومینیوم ایران:

• آلومینیوم جنوب در استان فارس
• آلومینیوم جاجرم در خراسان شمالی

بیشترین میزان تقاضا برای تولید فلزات صنعتی، متعلق به آلومینیوم است. ایران ظرفیت این را دارد سهم بیشتری در بازار جهان داشته باشد. خصوصا در دهه‌های اخیر که تقاضای این فلز 6% افزایش یافته.

تعداد معادن، میزان استخراج و میزان اشتغال زایی صنعت آلومینیوم در ایران از سال 1365 افزایش داشته. جمعا 8 معدن در ایران مشغول استخراج بوکسیت هستند.

چالشهای صنعت آلومینیوم در ایران

در این میان، افزایش بهای انرژی و تغییرات قیمت جهانی آلومینیوم، هزینه‌های تولید و مواد اولیه و تحریم چالشهایی است که صنعت آلومینیوم ایران در بخش بالادستی با آن دست به گریبان است. کیفیت کار تولید هم در بخش پایین دستی اثرگذار است. اینها مواردی است که برای توسعه صنعت آلومینیوم ایران نیاز به دقت و اتخاذ استراتژی مناسب دارد.

بر اساس مطالعات، تولید آلومینیوم در ایران با توجه به هزینه‌های مبادله ای و غیرمبادله‌ای مزیت تولیدی ندارد. هزینه تولید هر یک دلار شمش آلومینیوم بیش از یک دلار است. ایران در تولیدات بالادستی صنعت آلومینیوم از مزیت نسبی صادراتی برخوردار نیست. اما در حلقه‌های پایین دستی بعد از مرحله شمش آلومینیوم بیشترین مزیت نسبی را دارد. مثلا در حوزه پودر آلومینیوم و محصولاتی که از آن تهیه می شود، ظرفیت رشد فراوانی دارد.

چرخه تولید آلومینیوم

زنجیره تامین آلومینیوم از معدن شروع شده به شمش و آلیاژهای آلومینیومی ختم می‌شود. ارزش محصولات آلومینیومی 6 حلقه را می گذراند:

پیشین و بالادستی:

• معدن
• آلومینا
• ذوب آلومینیوم

پسین و پایین دستی:

• نیمه ساخته‌ها در دو حالت: تولید فلز از فلز اولیه و بازیافت آن.
• محصولات نهایی
• بازیافت

بر اساس گزارش انجمن بین المللی آلومینیوم، چرخه عمر تولید آلومینیوم از 5 واحد تشکیل شده:

• معدن کاری بوکسیت
• تولید آلومینا
• تولید آند برای فرآیند ذوب
• تولید آلومینیوم مذاب
• تولید فلز یا شمش آلومینیوم

مواد اولیه تولید در صنعت آلومینیوم در ایران و جهان: بوکسیت، آلومینا، آند، کریولیت و آلومینیوم اولیه و ثانویه است.
منشاء آلومینیوم، بوکسیت، اکسید آلومینیوم یا سنگ معدن آلومینیوم است. از بوکسیت آلومینا می‌سازند و در مراحل بعد آلومینیوم بدست می‌آید. 

98% آلومینیوم جهان از بوکسیت ساخته می‌شود. بوکسیت با الکترولیز به آلومینیوم مایع تبدیل شده و بصورت شمش ریخته گری می‌شود. این شیوه برخلاف روش دوم، انرژی و هزینه بیشتری می‌برد. کیفیت بوکسیت به زمان، نوع فناوری، شرایط اقتصادی و سیاسی و شرایط بهره‌برداری بستگی دارد.

روش دیگر تولید آن با استفاده از آلومینیوم ثانویه یا بازیافتی انجام می‌شود. در روش دوم، آلومینیوم بازیافتی را از ضایعات نو و کهنه می‌سازند. انرژی لازم برای ساخت آلومینیوم ثانویه 5% انرژی تولید آلومینیوم اولیه است. ضمن این که گازهای گلخانه‌ای کمتری ایجاد می‌کند. بیشتر قطعات آلومینیومی خودرو از جنس همین آلومینیوم است. 50% آلومینیوم قراضه مصرفی جهان از قراضه‌های کهنه است. چین و آلمان بزرگترین واردکنندگان آلومینیوم قراضه هستند.

تولیدات و محصولات صنایع آلومینیوم ایران

هر یک مواردی که در چرخه تولید توضیح دادیم از بوکسیت تا بعد از شمش آلومینیوم در بازار حضور دارند. میلگرد، پروفیل آلومینیوم، لوله، کویل، ورق، یراق آلات، تسمه، شمش و پودر آلومینیوم از محصولات آلومینیوم است.

پودر آلومینیوم از دسته محصولات پایین دستی صنعت آلومینیوم است. این محصول به دو صورت پودر اکسید و پودر آلومینیوم تیره یا پودر فلاش تولید می شود. کاربردهای پودر آلومینیوم، به دلیل ویژگی های خاص آن گسترده است؛ در ساخت این صنایع، از این پودر استفاده می کنند:

• صفحات خورشیدی
• تولید مواد نسوز و دیرگداز
• تولید بتن سبک
• وسایل آتش زا و مواد منفجره
• موشک و سوخت جامد و مایع آن
• متالوژی
• ماده ترکیبی با دیگر آلیاژها برای مذاب شدن
• لایه پوششی و نازک روی قطعات
• صنایع الکترونیک
• صنعت تولید رنگ
• صنعت خودروسازی
• مواد آرایشی
• کوتینگ پوشش ضدخوردگی
• پزشکی و داروسازی
• پارچه های ضد آّب
• کاتالیزور

نکته پایانی

ایران کشوری در حال توسعه است و برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت در زمینه صنایع مختلف دارد. صنعت آلومینیوم در برنامه‌های توسعه و تولیدات نقش مهمی بر عهده دارد. برنامه‌های فعلی کشور حول صنعت ساختمان، غذا، خودروسازی، هواپیماسازی، برق و الکترونیک و موارد بسیار دیگر است.

هر یک از اینها فرصتی برای تولیدکنندگان صنعت آلومینیوم در ایران است. صنعتگران و تولیدکنندگان با استفاده از مرغوبترین پودر آلومینیوم و پودر فلزات، کیفیت کالای خود را بالا می برند. به این ترتیب، علاوه بر توسعه صنعت داخلی، کالای ایرانی در بازارهای جهانی رقابت پذیر می شود.

شرکت موجان به عنوان تولیدکننده پودر فلزات و پودر آلومینیوم مرغوب، همراه همیشه صنعتگران و تولیدکنندگان بوده است. برای سفارش محصولات موجان با ما در تماس باشید.